Na przyśpieszenie przejmowania nieruchomości pod budowę dróg krajowych pozwala tzw. specustawa drogowa. W grudniu 2006 r. weszły w życie przepisy, umożliwiające sprawne wywłaszczenie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w przypadku, gdy jest ona położona w pasie budowanej drogi krajowej. Osobom wywłaszczonym przysługuje odszkodowanie, którego wysokość ustalają wojewodowie w odrębnym postępowaniu administracyjnym wszczynanym z urzędu, a podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania jest operat szacunkowy. Wśród najważniejszych stwierdzonych przez NIK w tym zakresie nieprawidłowości są m.in.:
- nieprawidłowe ustalanie wysokości odszkodowań, ze względu na błędy w wycenie nieruchomości (w czterech województwach na 500 odwołań od decyzji ustalających wysokość odszkodowań rozpatrujący sprawy minister transportu uznał za zasadne aż 40% odwołań - głównym powodem uchylania zaskarżonych decyzji były błędy w wycenach),
- opóźnienia w wypłatach odszkodowań, które wynikały ze zwłoki w wydawaniu decyzji ustalającej wysokość odszkodowania (w pięciu skontrolowanych województwach tylko 3% decyzji wydano w ustawowym terminie),
- przewlekłość i dowolność w rozstrzyganiu spraw dot. wykupu tzw. „resztówek” wynikająca m.in. z braku jednolitych i obligatoryjnych procedur dla wszystkich oddziałów GDDKiA.
NIK podkreślił, że przewlekłe i nierzetelne ustalanie wysokości odszkodowań prowadzi do naruszania prawa osób wywłaszczonych do niezwłocznego otrzymania słusznego odszkodowania za ich własność przejętą na cele publiczne, gwarantowanego przez Konstytucję. Dlatego Izba zaleciła przeprowadzenie przez wojewodów niezbędnych zmian organizacyjnych, tak by postępowania mające ustalić wysokość odszkodowania za nieruchomości przejęte pod drogi toczyły się bez zbędnej zwłoki, a także podwyższenie kwalifikacji pracowników zajmujących się weryfikacją operatów szacunkowych, które stanowią podstawę ustalenia wysokości odszkodowania za nieruchomości.